Bugünden Yarına Bakış, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın İnsani Gelişmişlik Endeksi verilerine göre ülkelerin ve coğrafyaların çeşitli başlıklarda değerlendirildiği bir yazı serisidir. İnsan hakları, eğitim, ekonomi, cinsiyet eşitliği, altyapı ve demografik yapı gibi birçok konuda ele aldığımız ülkelerin bugünlerini inceleyerek yarınlarını anlamaya çalışacağız.
Suudi Arabistan ve İran’da Eğitim
| Parametre | İran İslam Cumhuriyeti | Suudi Arabistan |
|---|---|---|
| Beklenen Eğitim Yılı (Kişi Başı) | 14,8 | 16,1 |
| Beklenen Eğitim Yılı (Kadınlar) | 14,6 | 16 |
| Beklenen Eğitim Yılı (Erkekler) | 15 | 16,2 |
| Ortalama Eğitim Yılı (Kişi Başı) | 10,3 | 10,2 |
| Ortalama Eğitim Yılı (Kadınlar) | 10,3 | 9,8 |
| Ortalama Eğitim Yılı (Erkekler) | 10,4 | 10,5 |
| Okuma Yazma Bilen Nüfus (15 yaş ve üstü) | %85,5 | %95,3 |
- Beklenen Eğitim Yılı: Beklenen eğitim yılı, vatandaşların hayatlarının kaç yılını okulda geçireceklerine dair yapılan öngörüdür. Zorunlu eğitim yılları, ülkenin eğitim kapasitesi ve ekonomik koşullarına göre hesaplanır.
- Ortalama Eğitim Yılı: Ortalama eğitim yılı, vatandaşların ortalama olarak hayatlarının kaç yılını okulda geçirdiklerinin hesaplanması ile bulunur.
Dünyanın Dikkatini Çeken Coğrafya
İran İslam Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan, Orta Doğu coğrafyasında yer alan iki ülkedir. Orta Doğu’nun iki siyasi kutbu sayılabilecek olan bu ülkeler, birçok alanda birbirleri ile rekabet içerisindedir. Silahlanma, fosil yakıt ticareti, sağlık, din, ekonomi ve bunlara benzer her konuda, hayatın her alanında rekabet içerisinde bulunan bu iki ülke, insan hakları ve cinsiyet eşitliği konularında dünyanın en fazla dikkatini çeken yerler arasında bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, İnsani Gelişmişlik Endeksi verilerine göre kıyaslayacağımız bu iki ülkenin cinsiyet eşitliği konularında birbirleri ile durumunu inceleyeceğiz.
Kadınlar İkinci Planda
İlk olarak tablo incelediğinde görüldüğü üzere Suudi Arabistan’da okuma yazma oranları ve öngörülen eğitim yılı İran’a göre oldukça yüksektir. Bir Suudi vatandaşının 16 yılının okulda geçmesi beklenirken İran’da bu sayı 15’e ancak dayanabilmektedir. Kadınlar ve erkekler için öngörülen okul yılı incelendiğinde ise iki ülkede de ciddi bir sorunla karşılaşılmamaktadır. İki ülkede de erkeklerin kadınlardan daha uzun süre okulda kalmaları beklenirken aradaki bu fark çok yüksek değildir. İran’da bir erkeğin bir kadından 0,4 yıl daha uzun süre okul okuması beklenirken Suudi Arabistan’da bu sayı 0,2 yıldır. Yalnızca bu veriler incelendiğinde iki ülkede de kadınların eğitiminin belirli bir oranda ikinci plana atıldığını söylemek mümkündür.
Ortalama Okul Süreleri Endişe Verici
Ortalama okul sürelerine bakıldığında ise iki ülke için de endişe verici bir tablo ortaya çıkmaktadır. Öncelikle iki ülke için de beklenen okul yılı ile reel okul yılı arasındaki fark çok yüksektir. İran’da 4,5 yıllık bir fark söz konusu iken Suudi Arabistan’da bu fark 6 yıldır. Bu sayılar bize iki ülkenin de genç nüfusları ile alakalı problemleri olduğunu göstermektedir. İranlı ve Suudi Arabistanlı gençler birtakım sebeplerden dolayı okulu erken bırakmaktadır.
İran’da bu durumun sebepleri arasında küçük yaşta çalışmaya başlama, işsizlik ve ekonomik alım gücünün düşmesi gibi sebepler etkili olmaktadır. Suudi Arabistan’da ise gelir eşitsizliği, toplumsal bilinç eksikliği ve genç nüfusun dışarıya göçü etkili olmaktadır. İki ülkenin de reel eğitim yıllarının birbirine oldukça yakın olması İran’ın eğitim konusunda Suudi Arabistan’ı yakaladığını ve gelecek kuşaklarda iki ülke arasında belirgin bir eğitim farkı olmayacağını gösterir.
Ortalama okul süresinde cinsiyet eşitliği değerlendirildiğinde ise İran’ın karnesi Suudi Arabistan’a göre daha iyidir. Kadınlar ve erkekler İran’da oldukça yakın sürelerde eğitim imkanından faydalanabilirken Suudi Arabistan’da kadınların gözle görülür biçimde okul ile daha kısa muhatap oldukları ortadadır. Suudi Arabistan’da görülen bu durumun altında çok eşlilik, anayasal yapıya sahip olunmaması, hukuk düzensizliği, vatandaşlık haklarının düzenlenmemesi gibi birçok sebep yatmaktadır. İki ülkenin de hukuk konusunda ciddi sorunları bulunmakla birlikte Suudi Arabistan’da öngörülebilir bir hukuk sisteminin var olmaması durumu daha vahim bir biçime sokmaktadır.
Kâğıt Üzerindeki Durum Gerçeğe Yansımıyor
Son olarak Suudi Arabistan’ın kâğıt üzerinde gelişmiş ülkeler düzeyinde bir eğitim programına sahip olduğunu söylemek mümkündür. 16 yıllık beklenen okul süresi, %95’in üzerinde okuma yazma bilen nüfus oranı ile Arabistan, Arap ülkeleri içerisinde eğitim politikaları bakımından öne çıkmaktadır. Ne var ki kâğıt üstündeki bu durumun gerçeğe yansımadığı yine Birleşmiş Milletler verilerinden görülmektedir.
İki ülke için de küresel eğitim rekabetinde önümüzdeki yirmi yılın zor geçeceğini söylemek mümkündür. Birbirleri arasındaki durum ise mevcut yakınlığını koruyacak ve İran’ın gelişmişlik seviyesinin artarak Suudi Arabistan’a biraz daha yaklaşması ile sonuçlanacaktır.
